Νίκες συνείδηση και κινήματα

Υπάρχει μια διάχυτη πεποίθηση τα τελευταία σαράντα χρόνια τουλάχιστον, πως η εργατική τάξη και γενικά κάθε είδους κίνημα δρουν στην ουσία βάση μιας θεωρητικής συνείδησης της θέσης του ή δεν δρουν λόγω της απουσίας αυτής της εργατικής ή κινηματικής συνείδησης. Πολλοί «αποτυχημένοι» αγώνες αναλύθηκαν επί μακρόν βάση αυτού του σχήματος της συνείδησης της τάξης.  Σε μεγάλο βαθμό αυτό το σχήμα γιγαντώθηκε μετά τον Μάη του 68 και την συνειδητοποίηση του πόσο οι κοινωνικές παροχές έχουν στην ουσία αποβλακώσει και αλλοτριώσει τον εργαζόμενο. Για μεγάλο κομμάτι θεωρητικών εκεί έχουμε την πρώτη παραδοχή πως οι παροχές του μεταπολεμικού κοινωνικού συμβολαίου κατέστελλαν την ταξική κινητοποίηση. Έκτοτε αυτό το σχήμα κυριάρχησε στις απανταχού αναλύσεις με αποτέλεσμα την δημιουργία και παγίωση της πεποίθησης πως οι λογικές της πάλης των τάξεων και του οργανωμένου και συνεκτικού προλεταριάτου ήταν λανθασμένες εφόσον ως εκ θαύματος το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο είχε καταφέρει το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού να χάσει την ταξική του συνείδηση. 

Παράλληλα με αυτήν την αναλυτική μέθοδο ο πάγιος διαχωρισμό των στόχων ενός κινήματος σε άμεσους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους και αντίστοιχα η όλο και αυξανόμενη δυναμική του κράτους να καταστέλλει τους άμεσους και προφανώς τους μακροπρόθεσμους στόχους δεν άφηνε την «γενιά» που συμμετείχε σε αυτά τα κινήματα να χαρεί μια νίκη και με ψυχολογικούς όρους να αναθαρρήσει απέναντι στην καταστολή που βίωνε. Παρόλα αυτά οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι, οι οποίοι είναι και πιο δύσκολο να ειδωθούν  στο μεγαλύτερο μέρος τους επιτυγχάνονταν από τα μαζικά κινήματα. 

Ας πάρουμε για παράδειγμα το αντιπυρηνικό κίνημα στην Αμερική των 70s. Πολύ εύστοχα παρατηρεί ο D. Graeber πως ο βραχυπρόθεσμος στόχος του κινήματος αυτού μετά το ατύχημα στο three miles island ήταν η απαγόρευση της πυρηνικής ενέργειας ενώ, ο μακροπρόθεσμος στόχος για κάποια κομμάτια του κινήματος ήταν η ανατροπή της κυβέρνησης ακόμα και η επανάσταση για τα πιο ριζοσπαστικά. Προφανώς, ο κρατικός μηχανισμός δεν απαγόρευσε την πυρηνική ενέργεια, ούτε έπεσε καμία κυβέρνηση πόσο μάλλον οι ΗΠΑ κήρυξαν τον σοσιαλισμό. Παρόλα αυτά μετά το ατύχημα δεν ανεγέρθηκε ούτε ένα πυρηνικό εργοστάσιο για πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα στην Αμερική. Άλλο παράδειγμα είναι το κίνημα ενάντια στον ΠΟΕ ή όπως ονομάστηκε από τα ΜΜΕ, κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Με μαζικότερες εκδηλώσεις στο Σηάτλ το 1999 και στη Γένοβα το 2001. Μπορεί μεν να μην κατάργησε τον ΠΟΕ , ούτε το ΔΝΤ αλλά μπλόκαρε έως σήμερα τουλάχιστον τις διαπραγματεύσεις της Ντόχα και έφερε το ΔΝΤ σε ανυποληψία μέχρι, μετά από 10 χρόνια Patriot Act και ίσως της μαζικότερης γενικευμένης καταστολής σε παγκόσμια κλίμακα, ο Γιώργος Παπανδρέου το επαναφέρει στο προσκήνιο από το Καστελόριζο και η ΕΕ πίσω από κλειστές πόρτες να προσπαθεί να επαναφέρει την Ντόχα με την TTIP, την συμφωνία εμπορίου ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική που μέλει να δούμε πως θα την αντιμετωπίσουν οι πολίτες και τα κινήματα.

Αυτά ως προαπαιτούμενα, δηλαδή η δικαίωση των μεσοπρόθεσμων στόχων των κινημάτων και το σχήμα της συνείδησης ή μη της εργατικής τάξης, για τη συνέχεια της ανάλυσης μας πάνω σε ορισμένα ζητήματα που προκύπτουν και αφορούν τον νέο γύρο κινητοποιήσεων των φοιτητών αλλά και των μαθητών ενάντια στο νέο λύκειο των ταξικών φραγμών, την αυταρχικοποίηση και την από το παράθυρο δημιουργία τετελεσμένου για την ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων. Πρέπει να μας είναι ξεκάθαρο τουλάχιστον σε εμάς που βιώνουμε την αυταρχικοποίηση πως η εντατικοποίησης σπουδών, η υποχρηματοδότηση και οι εξαγγελίες τύπου Φορτσάκη για ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα, στόχο έχουν την απαξίωση της δημόσιας παιδείας και την προαγωγή των ΙΕΚ σε ισότιμα μονοπώλια ειδίκευσης και γνώσης. Μην γελιόμαστε, το πανεπιστήμιο υπάρχει πρώτα και κύρια επειδή συμφέρει την άρχουσα τάξη. Ο φοιτητής συμμετέχει σε παραγωγική διαδικασία, παράγει πλούτο, τον οποίο διαχειρίζεται ο καπιταλισμός, ειδικά στη χώρα, το κάνει και ως μαθητής μέσω της παραπαιδείας. Ενώ ως φοιτητής πλέον, είναι τρανταχτά τα παραδείγματα των πτυχιακών, που στην ουσία είναι  έρευνα στην υπηρεσία των πολυεθνικών, της μαθητείες σε κλάδους σαν την δημοσιογραφία που μάλιστα στη χώρα η ιδιωτική εκπαίδευση αξίζει περισσότερο από την δημόσια. Αναλογιστείτε ένα πτυχίο από το DEEREE ή τις σχολές του ΑΝΤ1 στη δημοσιογραφία και ενός από τα ΕΜΜΕ. Είναι σημαντικό λοιπόν, μιας και τα γεγονότα μας έφεραν πάλι στο πρώτο πεδίο ταξικού ανταγωνισμού, στο δρόμο να αναλογιστούμε κάποιους μύθους και κάποιες πρακτικές. Ας ξεκινήσουμε από τους μύθους.

Πρωταρχικά, ας μιλήσουμε για πλειοψηφίες και μειοψηφίες. Η ιστορία κινείτε γύρω από οργανωμένες μειοψηφίες. Ο μύθος ότι η πλειοψηφία έχει πάντα δίκιο είναι ένας μύθος που πρέπει να καταρρίψουμε άμεσα, η συλλογική βούληση δεν είναι το άθροισμα των επιμέρους ατομικών βουλήσεων. Αντίθετα, είναι πάντοτε ένα περίεργο και πολύπλοκο αποτέλεσμα αμοιβαίων επιδράσεων, όρων και συνθηκών. Κανείς ποτέ δεν ψήφισε για τον καπιταλισμό, ούτε για το κίνημα των περιφράξεων, ούτε για τη φεουδαρχία ούτε ακόμα ακόμα για την ανάπηρη άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, των λευκών αθηναίων ανδρών αριστοκρατών. Ρωτήστε τον πατέρα σας, τον παππού σας αν υπέγραψε ποτέ κανένα κοινωνικό συμβόλαιο ή αν άκουσε από τον δικό του παππού ή από τον οποιοδήποτε κάποιον που να το έκανε. Αυτό ας το έχουμε υπόψιν μας και για εκείνους που συμμετέχουν στο κίνημα. Ο συσχετισμός δυνάμεων και πως αυτός κατανοούμε πως αποτυπώνεται δεν είναι πάντα σωστός. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το πολυτεχνείο την Πέμπτη το βράδυ της 13/11 και η άλλη μέρα το πρωί πάλι στον ίδιο χώρο.

Δεύτερος μύθος είναι πως η κατάληψη είναι μια «δημοκρατική’ συνθήκη και ένα μέσο πίεσης, μάλιστα πολλές φορές ακούγεται και ως το τελευταίο μέσο. Η κατάληψη όπως και η απεργία δεν είναι ούτε δημοκρατική, ούτε παράνομη, ούτε νόμιμη. Είναι δίκαιη. Είναι ένα πολιτικό τετελεσμένο γεγονός, μια άμεση απαλλοτρίωση χώρου στην προκειμένη περίπτωση και παραγωγικής διαδικασίας και τέλος μια σχέση δύναμης . Σκοπός της είναι η οικειοποίηση του χώρου και εξασφάλιση ότι δεν θα υπάρξει επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση και στον ήδη υπάρχον συσχετισμό δυνάμεων. Αν γίνει αυτό τότε απέτυχε.

Ερχόμενοι τώρα περισσότερο κοντά στις σημερινές συνθήκες. Ας δούμε τι κάνουμε λάθος και τι σωστό. Είναι αναγκαίο να ορίζουμε τους εαυτούς μας ως εργαζόμενους. Η μη συνειδητοποίηση πως το ωράριο του φοιτητή έχει άμεση σχέση με την αγορά εργασίας είναι εγκληματικό. Πολύ περισσότερο δε σε σχολές όπως η ιατρική που η εφημερίες, τα νοσοκομεία και η πρακτική απέχουν πολύ από το αναγεννησιακό πρότυπο του homo universallis .Υπό αυτό το πρίσμα είναι λάθος η συνδιαλλαγή με μέρος φοιτητών που έχουν λύσει τα ζητήματα επιβίωσης τους ή κάνουν πως δεν τους αγγίζει η οικονομική εκμετάλλευση. Μπορεί όλοι οι φοιτητές να έχουν κάποια minimum φοιτητικά συμφέροντα αλλά απέχουν ταξικά, ο ένας από τον άλλο και μάλιστα ακόμα περισσότερο απέχουν και ταυτοτικά. Προφανώς εγώ ως cis-straight-λευκός-άνδρας «παίζω» τη ζωή σε ευκολότερο επίπεδο από μια trans-μαύρη-συμφοιτήτριαα μου. Πράγμα που σημαίνει ότι σε ένα δημόσιο χώρο οφείλω να αναγνωρίσω και να παραμερίσω τα προνόμια μου πριν σταθώ αλληλέγγυος απέναντι της με σκοπό την επικάλυψη των ετεροτήτων. 

Ένα ακόμα μεγάλο ζήτημα που προκύπτει στο κίνημα είναι η ιδεολογικοποίηση της απραξίας. Άμεση απόρροια αυτής της εννοιολογικής σχέσης που προείπαμε περί εργατικής συνείδησης. Ένα μέρος του κόσμου που βρίσκει τον εαυτό του στο κίνημα μισεί της τάξεις γιατί δεν έχουν συνείδηση. Έστω, ότι δεχόμαστε πως η τάξη μας δεν συνειδητοποιεί την θέση της και μάλιστα υιοθετεί ακροδεξιές απόψεις ώρες ώρες. Δεν αρκεί όμως, η συνεχόμενη προσπάθεια να εξηγήσουμε πως προλετάριος το 2014 δεν είναι μόνο ο βιομηχανικός εργάτης αλλά ακόμα και αυτός που κάνει delιvery, πόσο μάλλον, ο αόρατος άνθρωπος, ο μετανάστης ή ακόμα και ο δημοσιογράφος που δουλεύει με μπλοκάκι και δεν έχει καμία συνδικαλιστική κάλυψη. Δεν αρκεί ένα «αλήτες, λέρες, εργατοπατέρες» ή «φοιτητοπατερες» όταν κάποια συνδικαλιστική γραφειοκρατία βυθισμένη στην ηττοπάθεια της νομιμοποιεί πρακτικές που πάνε το κίνημα πίσω. Είναι αναγκαίο ο κόσμος να δει νίκες. Και σε μια εποχή που έχει διαρραγεί το κοινωνικό συμβόλαιο, πεθαίνει το παλιό και γεννιέται το καινούριο, σε μια εποχή που μένει να προσδιοριστεί, μπορεί να δει ακόμα και άμεσες νίκες. Και εδώ είναι μεγάλο το χρέος μας και η ευθύνη ώστε να διασφαλιστεί ότι θα κάνουμε ότι μπορούμε για αυτές τις νίκες και οφείλουμε να δούμε το μέγιστο πολιτικό λάθος της φυγής από το πολυτεχνείο την Πέμπτη και την Παρασκευή και να διασφαλίσουμε ότι δεν θα ξαναγίνει. Διότι έτσι και παραμέναμε είτε η κυβέρνηση θα έκανε γαργάρα τις εξαγγελίες για τέλος των καταλήψεων είτε θα συλλάμβανε σε ένα όργιο καταστολής 500 και φοιτητές. Οπότε θα τις τέλειωνε και το παραμύθι για μειοψηφίες ενώ θα όξυνε με τον πιο καθαρό τρόπο τον ταξικό ανταγωνισμό και θα άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου. 

Αντίθετα λοιπόν, οι φοιτητικοί σύλλογοι χωρίς να συζητήσουν αποφάσισαν κάποιοι πρωτοπόροι να αποχωρίσουν. Στο σημείο αυτό να αναγνωρίσουμε ότι εκ των υστέρων μέρος των πολιτικών δυνάμεων αυτών αναγνώρισαν το λάθος και πήραν την πολιτική ευθύνη. Τώρα για να μην ξαναγίνει κάτι τέτοιο και για καλύτερο συντονισμό θεωρώ πως πλέον είναι φανερότατη η ανάγκη για τη συγκρότηση ενός τριτοβάθμιου οργάνου φοιτητικού συνδικαλισμού. Ούτε καν ένας απλός συντονισμός γενικών συνελεύσεων και σε καμία περίπτωση κάτι αντίστοιχο της ΕΦΕΕ. Να εξηγηθώ. Οφείλουμε να βλέπουμε τον φοιτητικό σύλλογο ως πρωτοβάθμιο σωματείο τηρουμένων των αναλογιών. Οπότε με βάση την γενική συνέλευση και μακριά από διοικητικά συμβούλια μπορούμε να οργανωθούμε σε δεύτερο βαθμό σε τοπικές οργανώσεις, πχ φοιτητικοί σύλλογοι Κομοτηνής, Αθήνας κτλ και εφόσον αναγνωρίζουμε την οικονομική εκμετάλλευση ως πρωταρχική, αναγνωρίζουμε και τα επαγγελματικά ζητήματα και συμφέροντα ως κοινά, οπότε σε δεύτερο βαθμό θα ωφελούσε πραγματικά και μια κλαδική οργάνωση πχ φοιτητικοί σύλλογοι γεωπονικών σχολών, νομικών σχολών κτλ. Τέλος αυτές οι οργανώσεις θα εκπροσωπούνται σε μια πανελλαδική φοιτητική ομοσπονδία.

Όλο αυτό το σχέδιο φυσικά, προϋποθέτει πως βάση θα είναι οι γενικές συνελεύσεις και πως οι αποφάσεις τους δεν θα μπορούν να αμφισβητηθούν από καμία από τις παραπάνω βαθμίδες, όπως αντίστοιχα και σε δεύτερο βαθμό οι αποφάσεις των κλαδικών και τοπικών οργανώσεων δεν θα μπορούν να αμφισβητηθούν από την ομοσπονδία. Ενώ όσοι συμμετέχουν σε τυχόν επιτροπές ή ομάδες εργασίας θα πρέπει να είναι άμεσα ανακλητοί και με περιορισμένο χρόνο συμμετοχής σε αυτές ώστε να αποφεύγονται τυχόν τυχοδιωκτικές ή γραφειοκρατικές παρεμβολές στο στόχο της ομοσπονδίας και των γενικών συνελεύσεων.

Τελικώς, μένει να δούμε τι θα συμβεί. Παρόλα αυτά είναι ελπιδοφόρο το κύμα μαζικών καταλήψεων απέναντι στην αυταρχικότητα, την υποβάθμιση των γνώσεων μας και τελικώς της ζωής μας. Ας ελπίσουμε σε μια καλύτερη και ποιο συντονισμένη δράση απέναντι στην καταστολή και στην αφύπνιση του εργατικού κινήματος αρχής γεννωμένης από την κομβικής σημασίας γενική απεργία της πέμπτης 27/11.